قانون اساسی زنده

مراجعه به متن قانون اساسی به تنهایی در شناخت عملکرد نظام سیاسی به ویژه در حوزه صلاحیت ها و اختیارات کافی نمی باشد. رویه ی موجود در یک حوزه، ممکن است در متن قانون اساسی و حتی قانون عادی (براساس اختیار یا اجباری که قوه موسس به آن اعطا کرده است) نگاشته نشده باشد. حقوقدانان قائل به اصول نانوشته قانون اساسی، آن عمل را رویه و مبتنی بر واقعیت می پندارند که به آن قانون اساسی زنده و جاری (living constitution ) می گویند. بررسی میان شکل قانون اساسی و عملکرد واقعی و جاری قوای حکومتی، موضوع بررسی حقوقدان حقوق اساسی خواهد بود. برخی کشورها از قانون اساسی زنده تحت عنوان عرفهای قانون اساسی نیز (conventions of constitution ) یاد می کنند. نکته مهم در مبحث عرف ها این است که صحبت از کردن عرف برای هر تغییر غیر رسمی قانون اساسی کمی قابل مناقشه است. 

کارگاه حاضر در رابطه با اصول نانوشته قانون اساسی جهت آشنایی با این مفاهیم، گامی بزرگ برخواهد داشت.

خلاصه ی از سخنرانی های دانشجویان دکتری حقوق عمومی در کارگاه اصول نانوشته قانون اساسی-قسمت سوم

معرفی مقالات دانشجویان ارائه دهنده

۸.تنزل جایگاه هیأت منصفه، تغییر غیررسمی اصل 168 قانون اساسی؛ خانم فرزانه عبدالمحمدی

اگرچه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در اصل ۱۶۸ خود تأکید می‌کند که رسیدگی به جرایم سیاسی و مطبوعاتی باید به طور علنی و با حضور هیأت منصفه صورت گیرد و سابقه هیأت منصفه به عنوان یک نهاد قضایی در نظام حقوقی ما به قریب یکصد سال پیش باز می‌گردد اما تا کنون کارکرد این نهاد بسیار محدود بوده است و ما حتی تجربه چندانی از تشکیل این نهاد نداریم تا جایی که می‌توان اذعان داشت این اصل عملاً در مورد هیچ یک از جرایم سیاسی اجرا نشده است.

 الزام به تدوین قانون هیأت منصفه و تشکیل آن در قوانین متعددی (قبل و بعد از انقلاب 1357) مورد اشاره قرار گرفته است اما وجود انشقاق در تعریف مفاهیم جرم سیاسی و مطبوعاتی و هم چنین الزام به انطباق شرایط و اختیارات این هیأت با موازین اسلامی-که خود بحثی اختلافی است- و بلاتکلیفی شأن هیأت منصفه در خصوص تشخیص حکم یا موضوع به اجرایی نشدن این اصل دامن زده است. نتیجه‌‌‌ی تفاسیر و قرائت‌های متفاوت از مفاهیم کلیدی اصل 168 تنها به متروک ماندن این اصل نینجامیده است بلکه این اصل را با یک «تغییر غیررسمی» و تعریفی متفاوت از آنچه مدنظر قانون‌گذاران بوده، روبرو کرده است.

کارگاه و همایش اصول نانوشته

با توجه به برگزاری نخستین همایش در کشور با موضوع اصول نانوشته قانون اساسی، علاقمندان با این مبحث می توانند با شرکت در کارگاه مربوط به اصول نانوشته،نسبت به اصل موضوع اطلاعاتی کسب نموده و در همایش مهرماه با ارسال مقالات خود، شرکت نمایند. بنابراین، این کارگاه فرصت مناسبی جهت تبادل اطلاعات می باشد؛ به ویژه آنکه حضور یک استاد فرانسوی و اساتید برجسته دانشگاه پردیس فارابی دانشگاه تهران موجب غنای کارگاه خواهد بود.

توجه فرمایید، اطلاعات مربوط به زمان دقیق برگزاری همایش و نحوه نگارش و ارسال مقاله، بزودی از طریق شبکه های رسمی همایش اعلام می گردد.

خلاصه ای از سخنرانی های دانشجویان دکتری حقوق عمومی در کارگاه اصول نانوشته قانون اساسی - قسمت دوم

معرفی مقالات دانشجویان ارائه دهنده:

۴.تحدید آزادی اجتماعات نمونه ای از تغییر غیر رسمی قانون اساسی؛ خانم سیده زهرا سعید

مطابق اصل 27 قانون اساسی، تشکیل اجتماعات و راهپیمایی ها بدون حمل سلاح، به شرط آن مخل به مبانی اسلام نباشد، آزاد است. اما با تصویب قانون احزاب در سال 60 و آیین نامه ها و دستورالعمل های متناظر با آن، "لزوم اخذ مجوز"، در عداد قیود آزادی اجتماعات به شمار می آید. آنچه از مشروح مذاکرات قانون اساسی یافت می شود، لزوم اطلاع قبلی به عنوان معیار شکلی و جهت برقراری نظم است که در صلاحیت عام مجلس دانسته شده است. بر این اساس، تحدید آزادی اجتماعات به واسطه قانون عادی و ملحوظ داشتن "لزوم اخذ مجوز" و بررسی ماهوی کمیسیون ماده 10 احزاب در این خصوص را می توان به مثابه تغییر غیر رسمی قانون اساسی دانست.

۵.آموزش خط و زبان فارسی در دوران مشروطه به مثابه یک قاعده نانوشته حقوق اساسی؛ آقای مهدی شمسایی

با بررسی تاریخ اجتماعی ایران در می یابیم که دیر بازی است زبان و خط فارسی همچون زبان میانجی ایرانیان محسوب شده و ساختار آموزش-اعم از رسمی و غیر رسمی-خود را ملزم به تبعیت و پایبندی نسبت به آن می‌دانسته است؛ چنین التزامی پس از ورود ایرانیان به دوران نوین و در افتادن شیوه جدید حکمرانی نیز به حیات خود ادامه داده است؛ با این وجود مبانی حقوقی رسمیت یافتن خط و زبان مذکور مورد تصریح و توجیه پدران بنیانگذار مشروطه ایران قرار نگرفته است. پژوهش حاضر با بررسی دلایل این التزام تاریخی در صدد تبیین این مساله است که آیا می‌توان التزام و تقید به آموزش خط و زبان فارسی در دوران مشروطه را به مثابه قاعده نانوشته حقوق اساسی ایرانِ آن عصر محسوب نمود یا خیر؟ آشکار است که برای دستیابی به این مهم لاجرم از تطبیق دانسته‌های حقوقی با واقعیات تاریخی هستیم، بر این اساس نگارنده تلاش دارد با بررسی تاریخ آموزش ایران و تحلیل نظرگاه قانونگذاران به آموزش، این موضوع را مورد واکاوی قرار دهد.

دستورالعمل شرکت در کارگاه اریبهشت ماه 97

اطلاعیه کارگاه اصول نانوشته قانون اساسی

با توجه به برگزاری نخستین همایش ملّی اصول نانوشته قانون اساسی در مهرماه سال 97، به منظور تدارک مقدمات برگزاری غنی تر همایش، گروه حقوق عمومی پردیس فارابی دانشگاه تهران  با مشارکت دانشگاه پاریس 2، از علاقمندان نظریه حقوق اساسی، برای شرکت در کارگاه آموزشی اصول نانوشته قانون اساسی دعوت می کند. با توجه به ۴  سخنرانی از طرف مهمان ویژه، خانم دکتر مانون آلتوگ بوساک، عضو هیات علمی دانشگاه پاریس 2 و مؤلف کتاب « تغییرات غیر رسمی قانون اساسی" و سخنرانی های علمی اساتید دانشگاه و پژوهشگران و مشارکت گسترده دانشجویان، امیدواریم این کارگاه گامی در جهت طرح برخی کاستی های نظریه حقوق اساسی ایران بردارد. 

با توجه به این که در این کارگاه پژوهشگرانی حضور خواهند داشت که درباره ابعاد و دشواری های اصول نانوشته تحقیق کرده اند فرصت مناسبی برای گفتگو در این باره فراهم خواهد شد تا زوایای دیگر این موضوع بیشتر آشکار شود و در همایش درباره آن ها بحث و تبادل نظرشود . 

علاقمندان با شرایط ذیل، می توانند جهت شرکت در کارگاه شرکت و گواهی دریافت کنند:

شرکت کنندگان:

1-اساتید دانشگاه ها، کلیه دانشجویان مقطع تحصیلات تکمیلی با گرایش های گوناگون حقوقی

2-دانشجویان مقطع کارشناسی در رشته حقوق قضایی، فقه و حقوق

مقررات:

1-شرکت در کارگاه رایگان است.

2-ظرفیت کارگاه 100 نفر است. با توجه به ظرفیت محدود، اولویت با کسانی است که زودتر ثبت نام خواهند کرد.

3-بعد از پایان کارگاه، به شرکت کنندگان گواهی حضور در کارگاه اعطا می شود. 

4-شرکت کنندگان، مشخصات کامل شامل نام و نام خانوادگی، کدملی، رشته تحصیلی و محل تحصیل خود را به نشانی رایانامه کارگاه ارسال کنند.

با توجه به برگزاری کارگاه در دو روز و در دونوبت صبح و عصر، از شرکت کنندگان تقاضا می شود در زمان برگزاری سخنرانی ها از تردد غیر ضرور اکیدا خودداری کنند.

دبیر کارگاه و نخستین همایش ملّی اصول نانوشته قانون اساسی

روش های ثبت نام و دستیابی به اخبار همایش و کارگاه

همراهان عزیز؛

شما می توانید با هریک از طرق ذیل، به اطلاعات مربوط به اخبار و نحوه ی ثبت نام در « نخستین همایش ملّی اصول نانوشته قانون اساسی »و همچنین کارگاه اصول نانوشته قانون اساسی، دسترسی داشته باشید:

1-کانال تلگرام : T.me/consconv

2-وبلاگ: Const.blog.ir

3-توئیت: consconventions@

4-ایمیل:[e-mail]

خلاصه ای از سخنرانی های دانشجویان دکتری حقوق عمومی در کارگاه اصول نانوشته قانون اساسی - قسمت نخست

معرفی مختصر از مقالات دانشحویان ارائه دهنده:

۱.سد ذوالقرنین مشروطیت؛  آقای محمد منصوری بروجنی

در این مقاله  از اصول شناسایی عرف اساسی در جمهوری اسلامی ایران صحبت می شود. مسئله کلیدی در این پژوهش آن است که چه کنیم تا حقوق اساسی در عین به رسمیت شناختن عرف‌های اساسی، صرفا توجیه‌گر تصمیمات سیاست‌مداران نباشد.

۲.رأی اعتماد جمعی هیات وزیران به مثابه عرف ناشی از ترک فعل؛ خانم زهرا میرزایی

در این مقاله تلاش می شود تشخص جمعی هیات وزیران که در قانون اساسی چندین مرتبه مورد تأکید قرار گرفته است در بستر رویه مطالعه شود و از این میان، آنچه بیشتر بر آن تاکید خواهد شد رأی اعتماد جمعی هیات وزیران است؛ موجودیت قانونی و سرنوشت اجرایی آن.

۳.الزامی شدن تنفیذ حکم ریاست جمهوری از منظر عرف اساسی؛ آقای احمد گودرزی 

طبق دیدگاه اغلب صاحب نظران و بر اساس مبانی فقهی- حقوقی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران؛ تنفیذ حکم ریاست جمهوری توسط مقام رهبری، اختیاری و دارای اثر مشروعیت بخشی به تصرفات رییس جمهور در قوه مجریه است. در عین حال، با توجه به عناصر سازنده ی عرف اساسی؛ به نظر می رسد تنفیذ مذکور توسط مقام رهبری جنبه ی الزام آور به خود گرفته و تبدیل به یکی از مصادیق عرف اساسی شده است.

معرفی مختصری از مهمان ویژه کارگاه، Manon Altwegg-Boussac

مانون آلتوگ بوساک استاد حقوق عمومی دانشگاه littoral و عضو موسسه میشل ویله در دانشگاه پانتئون- اسس پاریس دو و دارای مدرک دکتری حقوق عمومی از دانشگاه Paris-Ouest Nantérre La Défense است تخصص وی به طور عمده در مورد تئوری حقوق و حقوق اساسی  است.

موضوع رساله ایشان تغییرات غیر رسمی قانون اساسی است که در سال ۲۰۱۲ تحت نظارت پرفسور Vernoique Champeil-Desplats دفاع نمودند.

بخشی از رزومه و تالیفات ایشان:

- نقش نهادهای سیاسی و قضایی در تضمین حقوق، نگاهی به مدل سازی جایگزین عدالت قانون اساسی، عدالت قانون اساسی معاصر؛ مدل ها و ازمایش ها؛ منشور ١٨١٤ و عدالت قانون اساسی معاصر، ٢٠١٥، پاریس

- قانون اساسی در برابر تغییر:رویکردهای اعتقادی، تغییرات قانون اساسی، مرکز مطالعات حقوق اساسی و سیاسی دانشگاه پانتئون-آسس، ۲۰۱۳

- آزادی مشارکت و حقوق اجتماعی پیش از شورای قانون اساسی، در آزادی های اقتصادی و حقوق بشر،٢٠١١

حضور ایشان، در کنار اساتید برجسته پردیس فارابی به غنای مطالب کمک بزرگی خواهد نمود.

اطلاعیه برگزاری کارگاه اصول نانوشته قانون اساسی

نخستین کارگاه اصول نانوشته قانون اساسی در اردیبهشت ماه 1397 در پردیس فارابی دانشگاه تهران برگزار خواهد شد. این کارگاه در روزهای پنجم و ششم اردیبهشت ماه در پردیس فارابی تهران تشکیل می یابد. در این کارگاه « خانم دکتر مانون آلتوگ بوساک ( Manon Altwegg-Boussac)  از دانشگاه پاریس 2 به عنوان مهمان ویژه و سخنران حضور خواهد داشت. همچنین اعضای محترم هیأت علمی پردیس فارابی، جناب آقای دکتر سید ناصر سلطانی، جناب آقای دکتر محمدجواد ارسطا و جناب آقای دکتر احمد حبیب نژاد ( مدیرگروه محترم حقوق عمومی پردیس فارابی) به ایراد سخنرانی خواهند پرداخت. همچنین، تعدادی از دانشجویان دکتری حقوق عمومی پردیس فارابی، پژوهش های خود را پیرامون اصول نانوشته قانون اساسی ارایه می دهند.

علاقمندان می توانند جهت ثبت نام و دنبال نمودن اخبار و اطلاعیه های مربوط به همایش مهرماه و همچنین کارگاه فوق، به طرق ذیل اقدام نمایند:

کانال تلگرام: https://t.me/consconv

آدرس ایمیل: [e-mail]

در صورت افزودن راه های ارتباطی دیگر، متعاقبا از طریق این وبلاگ اعلام خواهد شد.

کارگاه اصول نانوشته قانون اساسی

گروه حقوق عمومی پردیس فارابی دانشگاه تهران در نظر دارد مهرماه سال 97، با مشارکت دانشکده های حقوق دانشگاه های دیگر در کشور، نخستین همایش ملّی پیرامونِ اصول نانوشته قانون اساسی برگزار نماید. اهمیّت مبحث قانون اساسی نانوشته به قدری است که متاسفانه تا به امروز مورد غفلت واقع شده است. امید است با مشارکت صاحبنظران و اساتید گرانقدر و علاقمندان در حوزه ی حقوق عمومی و به ویژه قانون اساسی، خلاء مباحث این چنینی برطرف گردد. 

بدین سبب، به منظور غنی ترشدن همایش و آشنایی با طرح موضوع، کارگاهی با مضمون « اصول نانوشته قانون اساسی» در اریبهشت ماه 97 در پردیس فارابی دانشگاه تهران برگزار می شود. علاقمندان می توانند جهت شرکت در کارگاه نام نویسی نمایند. به زودی اطلاعات مربوط به کارگاه و همایش از طریق این وبلاگ به نمایش گذاشته می شود.